In opdracht van de provincie Utrecht maakt aannemersbedrijf Van den Biggelaar Grond- en waterbouw eind maart 2019 een begin met de herinrichting van de Elster Buitenwaarden. De werkzaamheden hebben tot doel om de natuurwaarden van het gebied te vergroten.

Het project herinrichting Elster Buitenwaarden

De uiterwaarden van de Neder-Rijn maken deel uit van de internationale natuuropgave in het kader van Natura 2000 gebied Rijntakken en zijn onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). De Elster Buitenwaarden is een van de vijf deelgebieden welke onderdeel zijn van het projectgebied Uiterwaarden Neder-Rijn.

De Elster Buitenwaarden is 145 hectare groot en bestaat grotendeels uit agrarisch grasland. Met de herinrichting komt daar een gevarieerd natuurgebied met onder meer bloemrijke graslanden, zegge en rietmoeras voor in de plaats. Om dat mogelijk te maken, wordt in een groot deel van het gebied de voedselrijke toplaag afgegraven en worden geulen aangelegd. In het gebied bevindt zich ook een zandwinplas van 5 hectare. Deze is op het diepste punt zo’n 14 meter en bevat daardoor weinig ecologisch potentieel. Een groot deel van de afgegraven grond wordt gebruikt om de plas te verondiepen zodat er een aantrekkelijkere plas ontstaat en gevarieerde flora en fauna zich kan ontwikkelen.

Uitvoering van het contract

Het werk is uitgevoerd op basis van UAV-GC contractuele voorwaarden. De provincie Utrecht was als opdrachtgever op zoek naar een partij die de Beste Prijs Kwaliteit Verhouding (BPKV) kon bieden. Naast de prijs werd daarbij ook gekeken naar kwalitatieve meerwaarde op het gebied van omgevingsmanagement, beperken van overlast en risicobeheersing. Mede aan de hand van de meerwaarde die wij hebben geboden, is het werk aan Van den Biggelaar Grond- en waterbouw gegund. Bij de uitvoering van de werkzaamheden is een projectteam conform de IPM-rollen (integraal projectmanagement) gevormd.

Werken in de achtertuin

Vanuit het dorp Elst keken de nodige bewoners via de achtertuin uit over het natuurgebied. Om de bewoners te betrekken bij de werkzaamheden, is voorafgaand aan het werk met deze bewoners het werk gecommuniceerd en is voor belangengroep Dorpsbelang Elst een presentatie gehouden met toelichting op het werk. Tijdens de uitvoering is een ‘kom in het veld’ georganiseerd; een uniek moment voor geïnteresseerden en belanghebbenden om een rondleiding te krijgen over het werkterrein en toelichting te krijgen op de werkzaamheden.

Een roerig verleden

In een gedeelte van het gebied zijn oorlogshandelingen verricht in WOII. Daardoor ontstaat het risico op aantreffen van niet-gesprongen explosieven die risico’s opleveren voor onze mensen en machines. Daarom hebben wij delen van het gebied gedetecteerd, gevonden objecten benaderd en vervolgens vrijgegeven conform de werkmethoden en eisen van WSCS-OCE.
Tijdens de werkzaamheden in niet-verdacht gebied is bij ontgraving een explosief aangetroffen welke door de EOD is gedetoneerd. Nader onderzoek heeft ertoe geleid dat in het vooronderzoek (aangeleverd door onze opdrachtgever) een bombardement uit de WOII van in totaal 64 bommen niet was meegenomen. Hierop is geanticipeerd in de uitvoering om de doorgang van het werk te borgen en stagnatie te voorkomen tijdens het uitvoeren van nader onderzoek.

Ecologie

De werkzaamheden vonden plaats in een natura 2000 gebied, wat voorheen als vogelweidegebied was aangewezen. De uitvoering vond in het broedseizoen plaats en werd intensief begeleid door een ecoloog en zijn gedurende de gehele uitvoering maatregelen getroffen om broedende vogels en beschermde amfibieën uit het gebied te houden. Onder andere door inzet van roofvogelgeluiden en realisatie van een amfibieënscherm is continue aandacht geweest voor de ecologische zorgplicht.
Bij een van de inventarisatieronden is een ringslang aangetroffen; een soort die op basis van het vooronderzoek niet aanwezig zou moeten zijn in het gebied. Samen met de begeleidend ecoloog en het bevoegd gezag is de controle tijdens ontgraving verzwaard om te voorkomen dat deze beschermde soort werd verstoord door de werkzaamheden.

Wijzigende wet- en regelgeving

In juli 2019 besloot de Nederlandse overheid tot nieuwe regelgeving en normering voor het verplaatsen van grond die PFAS bevat; een stofje waarbij in eerdere bodemonderzoeken niet naar was gezocht. Nader onderzoek wees uit dat de grond in de Elster Buitenwaarden PFAS houdend was en daardoor niet meer binnen het project kon worden hergebruikt. Daarmee kwam het project abrupt tot stilstand. Met de landelijke zoektocht naar nieuwe normering voor PFAS, was een doorstart van het project op korte termijn niet mogelijk. Provincie Utrecht heeft daarop besloten het contract te beëindigen.

Gerealiseerde werkzaamheden

Van den Biggelaar heeft in een periode van circa 4 maanden 160.000 m³ grondverzet. Het grondverzet bestaat uit het afplaggen van grond en het graven van geulen en moerasgebieden. Met behulp van drone metingen is het afgegraven maaiveld gebieddekkend ingevlogen en gecontroleerd om de maaiveldhoogte voor de gewenste natuurdoeltypen te optimaliseren. De vrijkomende grond is met dumpers naar de zandwinplas getransporteerd en op gecontroleerde wijze verwerkt in de plas.

Ten behoeve van recreatieve doeleinden zijn twee onderheide composietenloopbruggen aangebracht met een lengte van respectievelijk 48 en 28 meter. Daarnaast is de weg De Opslag plaatselijk verlaagd en vervolgens over een lengte van 260 meter voorzien van asfaltverharding. Ten slotte hebben we op diverse locatie saneringen in de waterbodem verricht op basis van ons BRL 7000 certificaat.